Səməd Mənsur (1879-1927) Azərbaycan mədəniyyətinin görkəmli xadimi, şair, dramaturq, tərcüməçi, ictimai xadim və həvəskar aktyor kimi xidmətlərinə görə tanınmışdır. O, 20-ci əsrin əvvəllərində Azərbaycan poeziyasının görkəmli nümayəndələrindən biri hesab olunur, özünəməxsus bədii üslubu, kəskin ictimai şərhi, ictimai həyatda fəal iştirakı ilə seçilir.

Səməd Mənsurla bağlı bəzi əsas məqamları təqdim edirik:

Ədəbi əsərlər: Əsərləri lirik və satirik şeirləri, həmçinin publisistik yazıları əhatə edir. Bu yazılar onun sosial və fəlsəfi görüşlərini əks etdirir, mənalı həyatına və möhkəm əqidəsinə nəzər salırdı.

Fəallıq və İctimai Həyat: O, həm yazıları, həm də fəaliyyəti ilə həqiqəti müdafiə edən və sosial dəyişikliyi müdafiə edən ictimai həyatda fəal iştirak etmişdir. Bu, onun cəsarətli səs və nüfuzlu şəxsiyyət kimi tanınmasına səbəb oldu.

Miras: Səməd Mənsur bu gün də xatırlanmaqdadır. Əsərləri çap olunmaqda, öyrənilməkdə davam edilir. Onun töhfələrini şərəfləndirmək üçün sərgilər keçirilir. Hətta onun anadan olmasının 145-ci ildönümü ilə bağlı Bakıdakı Milli Kitabxanada xüsusi sərgi də təşkil olunmuşdur.

Səməd Mənsurun ən məşhur və ən çox sevilən əsərlərindən biri olan “Həpsi rəngdir” şeirini təqdim edirik: 

Uyma, ey dil, xəlqdə yoxdur sədaqət, rəngidir.
Məscidü meyxanə rəng, eyşü ibadət rəngidir,
Mey riya, məşuqə ğəşş, hüsnü vəcahət rəngidir,
Rəngidir hər dürlü matəm, hər məsərrət rəngidir.
Anla, ey əbnayi-xilqət, cümlə xilqət rəngidir.

Görmədim bir zərri-xalis buteyi-nasutdə,
Mənəvi min ləkə gördüm ləldə, yaqutdə,
Biqərəz insan olur görmək fəqət tabutdə,
Bilməzəm varmı sədaqət aləmi-lahutdə,
Azma, fikrim, cümlə ecazü kəramət rəngidir.

Hər kəsin Cibrili kəndi qəlbidir, vicdanıdır,
Var isə insafı şəxsin, dinidir, imanıdır,
Bədnihad insanların öz nəfsi, öz şeytanıdır,
Lövhi-qəlbi arifin ayatıdır, Quranıdır,
Mabəqi övhamdır, şərü təriqət rəngidir.

Bir zaman vardı ki, mən həmfikr idim zöhhad ilə,
Sonra gördüm fərqi yoxmuş zahidin cəllad ilə,
Dedim: əyyaş olmalı, ta gün keçə mötad ilə,
Cümlə eyşü nuşi gördüm müxtəlif fəryad ilə,
Anladım ki, zöhdü təqva, eyşü işrət rəngidir.

Qıl təsəvvür bir daha şairlərin xülyasını,
Aşiqi-zarın başında seyr qıl sövdasını,
Qəbri aç, göstər ona Şirinini, Leylasını,
Bir ayılsın da, düşünsün gördüyü röyasını,
"Bax", deyir "həqqi bütün eşqü məhəbbət rəngidir".

Tapmadım aləmdə bir həmdəm ki, olsun biriya,
Görmədim heç kəsdə bir niyyət qərəzdən maəda,
Küllən əbnayi-bəşər öz nəfsinə olmuş fəda,
Nəfsi uğrunda görürsə hər bəla, hər macəra,
"Məslək"ə isnad edər, məslək, dəyanət rəngidir.

Bilmədim neyçinmiş aləm, bunca da yəsü ələm,
Zövrəqi-ömrün mühiti vərtəban, dəryayi-qəm,
Böylə halda kimsədən bihudədir ummaq kərəm,
Hər gələn bulmaq dilər öz nəfsinə asudə dəm,
Arxalanmam kimsəyə, ülfət, rəfaqət rəngidir.

İndi ki, mümkün deyil aləmdə olmaq kamyab,
Ey gözüm qurbanı, saqi, ver genə sağər şərab,
Ver genə sağər şərab, ey saqiyi-alicənab,
Bəlkə badənlə edə Mənsur rahət iktisab,
Yoxsa, bu aləmdə yoxdur istirahət, rəngidir.